Reinaert de Vos (her)leefde in de wijkschool (schooljaar 1985 - 86)
De aanleiding
De laatste jaren wordt er sterk jacht gemaakt – letterlijk en figuurlijk – op de vos. Men roeit de vossen uit als maatregel tegen een verschrikkelijke ziekte – de hondsdolheid – waarvan men veronderstelt dat zij hiervan de dragers zouden zijn. Anderzijds leeft en herleeft de vos in tal van volkse verhalen, massaspelen, verenigingen, feesten, routes, enz.
Het middeleeuws dierenepos ‘Vanden vos Reinaerde’, geschreven in de 13e eeuw door een zekere Willem, is wellicht vaak de inspiratiebron geweest van vele initiatieven hieromtrent. Dat was het ook voor de vierde klas in de wijkschool om rond deze sluwe figuur tijdens het schooljaar1985-86 te werken.
De onmiddellijke aanleiding daartoe was de opvoering in september 1985 van het ‘Reinaertspel’ in het stadspark van Sint-Niklaas, waarin dhr Van Pottelberghe, onderwijzer in het vijfde leerjaar in de hoofdschool, de rol van Tibert, de kat vertolkte, en enkele jongens van zijn klas – oud-leerlingen van de wijkschool – figureerden.
Misschien waren er wel jongens in de klas die met pa en ma eens mee mochten naar dit massaspel. Meester Boel vond het dan ook een passende ‘actualiteit’ om in de klas iets meer te vertellen over dit dierenverhaal. Op die manier zou men bij het zien van de eigen versie van Jos Houven, auteur van het Reinaertspel, het verhaal beter begrijpen.
En zo maakte men reeds kennis met Nobel, de leeuw, Tibert, de kat, Bruin, de Beer, Isengrim, de wolf, Grimbaert, de das en nog zoveel andere dieren, maar natuurlijk ook met de sluwe vos Reinaert, de mooiprater en al zijn slinkse streken.
Op het stadsplan van Sint-Niklaas, in de Populierenwijk, vond men heel wat straatnamen terug, ontleend aan het verhaal: Canteclaerstraat, Coppelaan, Koning Nobellaan, Cuwaertstraat, …
Het ontstaan van een Reinaertboek
Kinderen – en ook grote mensen – zijn soms wel eens (graag) ondeugend, vandaar misschien dat ‘Vanden vos Reinaerde’ zo erg boeit, reflecterend en zelfs inspirerend werkt. Dus een uitstekend verhaal en uitgangspunt om ‘op een eigen manier’ na te vertellen.
Deze idee kreeg van alle leerlingen instemming en zou ook werkelijkheid worden: we maken een Reinaartboekje. Meteen groeide een ‘project’.
Het hele verhaal werd in een reeks taferelen ingedeeld.
Dhr. Vergauwen, de papa van leerling Bruno, zorgde al onmiddellijk voor knappe, illustrerende tekeningen. Echte pareltjes! Hij begeleidde en inspireerde ook bijkomende activiteiten.
Meer dan een trimester lang werd in de stellessen gewerkt aan het herschrijven van het dierenepos. Hierbij werd naar variatie in de stelvormen gestreefd: navertellen, dialogen schrijven, fantaseren, rijmpjes maken, tekenende woorden gebruiken, …
Alle leerlingenwerk werd tot één verhaal verwerkt en gebundeld, zó, dat iedereen wel iets van zijn creaties in het boekje terugvond.
De teksten werden tenslotte uitgetypt en met de tekeningen tot één geheel samengebracht. Zo werd het een boekje van 3 katernen met in totaal 52 bladzijden.
De ‘auteurs’ hadden vanzelfsprekend recht op ‘hun’ boekje. Er moest dus nog gedrukt worden, in een beperkte oplage evenwel, zodat de kopieermachine het nog baas kon.
Inmiddels werd in de W.O.-lessen verteld over de geschiedenis van de boekdrukkunst. Scriptorium, manuscript, blokdruk, blokboek, matrijs, zethaak, Johan Gutenberg, Dirk Martens, Christoffel Plantijn, linotype, monotype, Brailleschrift, … werden vertrouwde namen en begrippen.
Uiteindelijk moesten de katernen ook nog ingebonden worden.
Vooraleer dit zelf te doen, werd eerst een bezoek gebracht aan de drukkerij en vooral aan de boekbinderij van Scheerders-Van Kerkckhove. Heel overzichtelijk en stap voor stap werden de leerlingen daar ingewijd in de kunst van het boekbinden. Wat daar door een hele reeks machines werd uitgevoerd, zou in de klas handwerk worden. En dit lukte: bladen verzamelen tot katernen, naaien aan kop- en staartzijde, knopen met een kettingsteek, aanbrengen van de schutbladen, inlijmen van de rug en opkleven van gaas, oplijmen van de kapitaalband, inlijmen en aanbrengen van de band op het boekblok, in de pers zetten waren achtereenvolgende bewerkingen die leidden tot een prachtig boekje, een luxe-uitgave. En of men fier was toen dit kon meegenomen worden naar huis. En terecht!
Een sneeuwbaleffect
De Reinaartfiguur bleef nu verder inspirerend werken in de klas en op school.
Wie flink presteerde werd lid van de ‘Orde van de vos Reinaart’ en ontving een gouden Reinaartsticker die op de kaft van de agenda mocht gekleefd worden.
Het beertje op de beloningsstempel voor een knap werkje werd vervangen door een vossenkop.
Reinaartglasramen in papier werden in de lessen beeldende opvoeding vervaardigd volgens verschillende technieken.
En de kinderen zelf namen initiatieven…
Extra-edities van klaskrantjes verschenen met daarin verslagen van Reinaartactiviteiten en andere gebeurtenissen.
Op zijn verjaardag schonk Bruno aan iedere klasgenoot een (thuisgemaakt) tegeltje in plaaster met vossenmotief en Michaël gebruikte dit tegeltje om, volgens een andere techniek (met wasco’s) nieuwe plaatjes te maken.
Voor de puzzelaars werd een Reinaartpuzzel uitgewerkt.
Ook in de derde klas kwam Reinaart inmiddels te voorschijn. De kinderen gaven er de dieren uit het verhaal vorm en kleur en deze koppen werden werkelijk kunstwerkjes. Wat kan een opgeblazen ballon toch mooi worden!
Apotheose
Dit ‘Reinaartproject’ eindigde zoals het begonnen was, met de opvoering van een ‘Reinaartspel’.
De jaarlijkse barbecue op de wijkschool op 14 juni 1986 stond vanzelfsprekend in het teken van Reinaart de vos.
Een eigen Reinaartmassaspel (tekst van M. De Decker), met een eigen Reinaartlied (tekst van M. De Decker en muziek van G. Van de Vijver), waaraan alle leerlingen van de wijkschool deelnamen, werd in een grote tent opgevoerd voor een massa ouders en sympathisanten. Het werd een fantastisch succes! Zelfs de burgemeester van Sint-Niklaas, dhr. De Vidts, kwam ter plaatse om de vernieuwde kinderboerderij plechtig te openen en om een luxe-uitgave van het ‘Reinaartboekje’ in ontvangst te nemen.
Een schooljaar om nooit te vergeten…
Reinaartlied
Tekst: M. De Decker
Muziek: G. Van de Vijver
Arrangement: E. Vandermeulen
1 (Botsaart, de aap)
Dit is het lied van de vos Reinaert
Hij is in heel het land fel vermaard
Ieder dier is bang voor zijn sluwe streken
Ieder heeft wel iets op hem te wreken
Nu spelen wij vandaag zijn spel
Maar morgen stropen wij zijn vel.
Refrein (alle dieren)
Dis is het lied van Reintje de vos
Hij blijft het slimste dier van het bos
Hij kent van alle dieren de gebreken
Gebruikt die voor al zijn sluwe streken
Zo blijft hij ook zonder een troon
De drager van de echte kroon.
2 (Bruin, de beer)
Luister naar het verhaal van beer Bruin
Vos Reinaert gaf hem een naakte kruin
Hij lokte hem in een honingval
Wat Bruin nog lang berouwen zal.
De mensen stroopten hem zijn vel
Zijn vraatzucht die betreurt hij wel.
3 (Boer)
Bruins vraatzucht bekwam hem niet zo goed
Hij stond voor Nobel, naakt en vol bloed
Toch moest Reinaart voor het Hof verschijnen
En niet straffeloos zomaar verdwijnen
Tibert ging dan naar hem op zoek
Maar hij kwam in een vreemde hoek.
4 (Grimbaart, de das)
Tibert kwam weer, met een lijf vol bloed.
Geschopt, geslagen en zonder moed
Verscheen hij voor het Hof dat de vos verwachtte
En dat Reintje om die streek verachtte.
Met spoed ging Grimbaart nu op pad
Hij was zo dom niet als de kat.
5 (Hermelijn, vossenmoeder)
Is dit het eind van de vos Reinaart,
Genaamd de felle met de rode baard.
Zouden nu toch zijn sluwe vossenstreken
D’afgunst van de and’ren hem doen breken
Om deze slimheid van zijn geest
Wordt hij nu nog het meest gevreesd.
6 (alle dieren)
Vaarwel Reinaert onze beste maat
En volg gedwee onze goede raad
Doe boet en bekeer u van uwe zonden
Voed in liefde en de deugd uw jongen
Gij laat ons nu de schat der schand
Daarom breekt Nobel uwe band.
7 (Reinaart de vos)
Dit is het lied van Reintje de vos
Ik blijf het slimste dier van het bos
Ik ken van alle dieren de gebreken
Gebruik die voor al mijn sluwe streken
Zo blijf ik ook zonder een troon
De drager van de echte kroon.