Kris Soetens

Kris Soetens is geboren op 11 juni 1956. Hij deed zijn humaniorastudies in de Bisschoppelijke Normaalschool te Sint-Niklaas (1967-1974). Hij studeerde verder muziek en werd dan muziekleraar, o.a. in de Bisschoppelijke Normaalschool. Na in tal van andere scholen lesgegeven te hebben, werd hij in 1993 definitief muziekleraar in het College te Sint-Niklaas en bleef er tot 2016. Naast zijn werk op school was Kris jarenlang dirigent en bezieler van twee Sint-Niklase koren.

Op 1 september 2016 ging hij met pensioen.

Interview bij zijn pensionering in 2016

'Vier letzte Lieder' en veel meer

Voor dag en dauw gaat de volumeknop omhoog en weerklinken wonderlijke melodieën door de nog leerlingloze gangen. De portretten van operadiva Jessye Norman, Giuseppe Verdi en Richard Wagner (die meeverhuisd zijn uit de oude muziekklas in het voormalige lokaal 164) knikken goedkeurend. "Ik hou van een vast stramien. Dat geeft houvast, structuur, regelmaat. En het maakt mij voorspelbaar, ook voor de leerlingen. Dat vind ik een voordeel. Ik heb ook ooit aan de muziekschool lesgegeven, maar daar waren de uren veel onregelmatiger. Daar hou ik niet zo van."

Ik kan me nog levendig de lessen muzikale opvoeding bij Kris voor de geest halen. Met een stortvloed aan adjectieven, waarvan een hele resem zelf uitgevonden, probeerde hij met sonore basstem het onbenoembare te benoemen, in de weer met tal van cassettes en een enkele cd, mee dirigerend, de muziek ten volle belevend en incarnerend, leidde hij ons de wereld van de klassieke muziek binnen. Af en toe ging de piano open en speelde hij een stukje voor. Lyrisch bezong hij de wellustige vormen van de cello. Op het examen, dat hem waarschijnlijk nog meer stress bezorgde dan ons, probeerden we zijn woordenvloed tevergeefs te imiteren. Dankzij deze lessen leerde ik de weg naar de muziekafdeling van de bibliotheek kennen. Ik trad een wereld binnen die ik sindsdien niet meer verlaten heb.

Een muzikaal avoir en être

Over wat hij in zijn lessen laat horen, heeft Kris een heel precies idee. "Ondanks alles volg ik mijn muzikaal geweten. Je kan geen jaren muziek krijgen zonder bepaalde dingen gehoord of gezien te hebben. Dat is zoals avoir en être bij Frans. Van sommige stijlen en stromingen weet je dat als je ze in de les niet laat horen, leerlingen er nooit meer in aanraking zullen komen.

Als ik één leerling per klas iets mee heb kunnen geven, dan ben ik tevreden. Op die manier prent je hen een referentiekader in, zodat ze, misschien, wanneer ze jaren later iets horen, denken 'Dat hebben wij in den tijd nog bij de Soetens beluisterd'. Ik geloof in dat zaaien; je plant een zaadje dat misschien pas binnen 20 jaar uitkomt."

 In 1993 marcheerde Kris Soetens definitief het College binnen, na in Sint-Niklaas in tal van scholen lesgegeven te hebben. "Elke school had haar eigen klimaat, ik heb overal graag lesgegeven. In elke school had ik het gevoel dat ze dachten: laat die Soetens maar bezig, laat hem maar doen. Muziekleerkrachten laten zich niet zo gemakkelijk in het keurslijf van het leerplan dwingen. Natuurlijk: in het land der blinden is eenoog koning, je hebt geen vijf of zes collega's binnen je vak waarmee je in concurrentie moet gaan. Je hebt een grote autonomie."

Drieëntwintig jaar later struint hij voor het laatst de poort buiten. "En dat doe ik met dankbaarheid. Ik voel mij echt een gelukzak. Ik heb mijn carrière op mijn eigen manier kunnen afsluiten en de luxe gehad gezond te blijven. Al ben ik geen doemdenker, ik had dat niet verwacht. Ik wist niet dat dat voor mij weggelegd was. Twintig jaar geleden stond ik daar niet bij stil. Het besef dat het zó voorbij kan zijn, dat is niet uit mijn hoofd sinds 3 à 4 collega's, leeftijdsgenoten, op korte tijd zijn weggevallen. Dat doet veel relativeren."

 Muziek en onderwijs: a match made in heaven

Bij Kris gingen muziek en onderwijs steeds hand in hand. "Ik ben afkomstig uit Puivelde. Mijn vader was daar onderwijzer. Thuis stond er een piano, hij had dat graag gestudeerd. Niet dat mijn vader mij later daartoe gedwongen heeft; er was bij ons thuis geen enkele dwang om in de muziek verder te gaan. Ik volgde destijds piano in de academie en na de humaniora was het de logica der dingen om daarin verder te studeren. Dat verliep heel organisch. Het was van meet af aan de bedoeling om na mijn studies voor de klas te gaan staan, dat was een evidentie. Om uitvoerend muzikant te worden, had ik wellicht te weinig talent. En te weinig karakter om dagelijks uren en uren te spelen. Een muzikale carrière uitbouwen was echt niet mijn ambitie.

Nu: had ik geen muziek gestudeerd, dan zou ik wellicht ook onderwijzer geworden zijn. Dat zit bij ons in de familie, al mijn broers staan in het onderwijs of hebben er gestaan."

Klassiek in YouTubetijden

In tijden van YouTube en Spotify waarin jonge mensen op hun smartphone muziekbibliotheken hebben waar The Beatles naast Bieber en Bach kamperen, heeft muziek nog niets aan kracht en impact ingeboet: "Kinderen weten wel wat schoon is, dat voelt ge. Jonge mensen zijn perfect in staat om de parels eruit te halen. Alle soorten muziek zijn beschikbaar op dit moment, maar wat jonge gasten niet kennen, zullen ze ook niet op hun iPod zetten. Ge moet op zoek gaan naar dat kleine gaatje, dat onontgonnen terrein. Het is geen bekeringsdrift, maar als ge iets niet kent, kunt ge er ook niet van genieten."

"Wat wel veranderd is, is de spanningsboog. Alles moet flitsend en snel gaan, ook in de les. En jonge mensen zijn ook meer op beeld gefixeerd. Je kan niet zomaar meer enkel naar muziek luisteren: leerlingen zijn snel afgeleid. Je kan je daar als oude leerkracht principieel tegen verzetten, maar ik probeer het nu te omarmen. Je kan opnames van stukken laten zien en hen laten kijken naar de interactie tussen de dirigent en het orkest, tussen de muzikanten onderling. Je leert op andere manieren kijken en luisteren, je let op andere dingen.

 Muziek wordt nu anders geconsumeerd. Het plezier destijds om muziek te zoeken en te vinden... Uren heb ik gesleten in de platenwinkel van Willy Hermans in de Prins Albertstraat in Sint-Niklaas. Na de muziekschool trokken we met onze pré naar daar om in de platenbakken te snuisteren en de platen nadien op de koptelefoon te beluisteren. Ik ben steeds bij de klassieke muziek gebleven. Andere muziek ken ik niet en begrijp ik vaak ook niet. Dat heeft niets met enggeestigheid of slechte gevoelens te maken: aan klassieke muziek heb ik genoeg."

Van bezieler tot genieter

Naast zijn werk op school was Kris jarenlang dirigent en bezieler van twee Sint-Niklase koren.

 "Aan het dirigeren van koren heb ik 20 jaar lang veel deugd gehad. We hebben toen bijzondere dingen uitgevoerd: de Messiah van Händel, de Johannespassie van Bach... Met orkest, koor en solisten. Dat heb ik echt met hart en ziel gedaan. Dat magische gevoel om mensen door muziek te laten meeslepen en zichzelf te laten overstijgen. En dat met voornamelijk amateurs. Daar denk ik echt met veel dankbaarheid aan terug, dat heb ik zeer graag gedaan. Het was voor mij een ideale gelegenheid om als muzikant met de matière zelf bezig te zijn.

Nu kan ik intens genieten van anderen die performen. Ik moet mij niet meer bezighouden met de bagatellen die je als dirigent moet oplossen en kan mij volledig aan de muziek overleveren. Twee uur lang die spanning en empathie van de zaal voelen, zodat ge zelfs de ademhaling van uw gebuur voelt. Na zo'n uitvoering kom ik gesticht buiten. De innerlijke vervuldheid... Daar kom ik een maand mee toe. Ik hou ook erg van de uitvergrote schijnwereld van de opera. Kruip niet in uw kist voor ge dat hebt meegemaakt! Op slechts 20 kilometer van de deur kan je echt schitterende dingen zien. Ik ga liefst kijken op generale repetities, onder ideale omstandigheden, waar niemand mij kent. Dan telt enkel de muziek."

Coda

Ondertussen is Kris' laatste vriendschapsdag achter de rug, de laatste les, examen, deliberaties... Welke ambities koestert hij nog?

"Vooral gezond blijven. Nog meer genieten dan ik nu al doe, maar dan met een andere invulling van tijd. Alles op een ander tempo doen: langer ontbijten, te voet boodschappen doen. Geen grote projecten. Als ik de wereld met projecten had willen veranderen, dan had ik dat toch al lang moeten doen? Ik heb nooit iets moeten laten. Ik heb geen schrik om op pensioen te gaan."

Een slotvraag: welke muziek vat je carrière het beste samen? Geen eenvoudige vraag, maar Kris heeft onmiddellijk een antwoord klaar.

"De Vier letzte Lieder van Richard Strauss in de uitvoering van Jessye Norman en Kurt Masur. Hij schreef het voor zijn vrouw net voor hij stierf, op teksten van Hesse en Von Eichendorff. Een wonderlijk schone tekst op muziek die even schoon is. Ge weet niet wat ge hoort. Hoe tekst en muziek zo kunnen samengaan. Alle elementen van de muziek zitten erin. Het is geen muziek waar ge een kinderziel moet mee bezoedelen. Ge moet in uw leven een en ander meegemaakt hebben, hier en daar wat klop gekregen hebben. De jeugdige uitbundigheid in het eerste lied en de loutering die uit het laatste spreekt: als ge dit beluisterd hebt, zijt ge niet meer dezelfde mens. De noblesse van Jessye Norman; dat reflexieve... Dat gevoel van blij te zijn dat ge alles gehad hebt."

Met deze muziek op de hoofdtelefoon tikken wij deze laatste woorden in, terwijl de duisternis valt en de leeuwerik zijn laatste lied inzet...

(Tekst en foto: BN in Ic Hou - juni 2016)